مشاهده متن اين جستار بنيادي - تاريخي، با روش توصيفي- تحليلي به واکاوش مطالب کتاب آداب المعلمين پرداخته و معلوم داشته است در آن دوره و ديار، مکتب چه جايگاه آموزشي داشته و چگونه اداره مي شده است و فضاي آموزشي- تربيتي حاکم بر آن چه گونه بوده است و روح حاکم بر تعاملات عناصر انساني آن با يکديگر چه صبغه اي داشته است: فقهي، اخلاقي، يا عرفي. هم چنين از رهگذر اين بازکاوي به شماري از مولفه هاي مهم فعاليت آموزشي مکتب يعني اهداف، اصول، برنامه و مواد آموزشي، اشارت رفته و نشان داده شده است که مکتب چگونه اداره مي شده و رفتار معلمان با شاگردان چگونه بوده و شاگردان و معلمان چه حقوق و تکاليفي داشته اند و معايب معلمان مکتب و رويکردشان به تنبيه شاگردان چه بوده است.

چکیده فارسی:
هدف تحقيق توصيفي حاضر، ارزشيابي توسعه سوادآموزي در 57 كشور مسلمان بوده كه داده هاي لازم از طريق بررسي اسناد و مدارك مرتبط گردآوري و با استفاده از روش ثانويه داده ها مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته اند. نتايج حاكي از آن است كه 78 درصد از مردان، 64 درصد از زنان و در مجموع 71 درصد از شهروندان كشورهاي مسلمان باسواد و 267 ميليون نفر از شهروندان كشورهاي مسلمان بي سواد مي باشند كه اين امر حاكي از آن است كه توسعه سوادآموزي مردان كشورهاي مسلمان در وضعيت متوسط، توسعه سوادآموزي زنان كشورهاي مسلمان نسبتا پايين و در مجموع، توسعه سوادآموزي در كشورهاي مسلمان در وضعيت متوسط قرار دارد.