مانور سراسری زلزله

با توجه به لرزه‌خیزی ایران و اهمیت آمادگی دانش‌آموزان و کادر آموزشی مدارس در برابر این پدیده طبیعی و بر اساس تفاهم‌نامه مشترکی در سال 1382 بین وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری، آموزش و پرورش و کشور همچنین سازمان صدا و سیما و جمعیت هلال احمر  امضا شد، مانور سراسری زلزله و ایمنی همه ساله در 8 آذر ماه در مدارس سراسر کشور برگزار می‌شود.

این مانور در مدارس با هدف ایجاد آمادگی برای رویارویی با یک زلزله واقعی و کاهش آسیب‌های ناشی از این پدیده طبیعی برگزار می‌شود، بنابر این باید سعی شود اقدامات لازم برای بهسازی لرزه‌ای ساختمان مدارس و ایمن‌سازی آنها از آسیب‌های ناشی از اجزای غیر سازه‌ای و سایر ملاحظات ایمنی انجام شود تا آمادگی لازم برای رویارویی با این پدیده در مدارس ایجاد شود.

برگزاری مانور زلزله و ایمنی امسال با شعار «آیا مدرسه من در برابر زلزله ایمن است؟»، صورت می‌گیرد؛ ایمنی ساختمان مدرسه به عنوان مهمترین عامل در جلوگیری از خسارات ناشی از زلزله و کاهش مرگ و میر دانش‌آموزان و کارکنان تلقی می‌شود البته برگزاری مانورهای ایمنی نیز می‌تواند نقش موثری در کاهش خسارت‌های جانی و مالی زلزله داشته باشد.

در مانور زلزله تلاش می‌شود علاوه بر دو راهکار مهم یعنی پناهگیری و خروج اضطراری، ایمنی ساختمان‌های مدارس کشور نیز مورد توجه قرار گیرد.

امروز آژیر «زنگ ایمنی در برابر زلزله » بین ساعت 10 تا 10:30 از طریق رادیو سراسری و رادیوهای مراکز استان‌ها پخش خواهد شد البته این آژیر از طریق بلندگوها به مدت یک دقیقه در مدارس پخش می‌شود و در طول این مدت دانش‌آموزان باید در مکان‌های مناسب پناهگیری کنند؛‌ مدارس نوبت بعدازظهر باید در زمان زنگ دوم که دانش‌آموزان سر کلاس هستند به مدت یک دقیقه و با استفاده از زنگ مدرسه مانور را انجام دهند.

*نحوه پناهگیری دانش‌آموزان

به محض پخش آژیر از رادیو سراسری و بلندگو مدرسه،‌ دانش‌آموزان و کادر اداری و مدرسه باید واکنش مناسب از خود نشان دهد.

 پناهگیری دانش‌آموزان در کلاس درس: این گروه از دانش‌آموزان بلافاصله در زیر میز پناهگیری می‌کنند؛ به این صورت که یک زانوی خود را به زمین زده و سر و گردن را تا حد امکان پایین و با دست پایه‌های میز را محکم می‌گیرند، در صورتی که فضای کافی در زیر نیمکت برای پناهگیری دانش‌آموزان وجود نداشت، باید دانش‌آموزان بین دو ردیف نیمکت و نزدیک‌تر به یک ردیف به آنها نشسته و یک زانوی خود را به زمین گذارند و بهتر است با کیف از سر و  گردن خود در برابر افتادن اجزای غیر سازه‌ای مانند گچ سقف مراقبت کنند.

چنانچه صندلی کلاس، انفرادی و دسته‌دار است، دانش‌آموزان در کنار صندلی می‌نشینند به نحوی که سر و گردن آنها در فاصله مناسب زیر دسته صندلی قرار گیرد یا با کیف از سر و گردن خود محافظت می‌کنند.

در کلاس درس، گوشه دیوارهای داخلی جای نسبتاً مناسبی برای پناهگیری است و دانش‌آموزان در گوشه دیوار داخلی کاملاً‌ نشسته و با کیف یا دست از سر و گردن خود محافظت می‌کنند.

 پناهگیری دانش‌آموزان در طبقه همکف ساختمان و نزدیک درِ خروجی: این گروه از دانش‌آموزان همراه با حفظ آرامش و خونسردی با حفاظت خود از ریزش احتمالی شیشه‌ها و نمای ساختمان، به فضای باز و به دور از ساختمان‌ها و دیوارها می‌روند و روی زمین نشسته، مراقب خود و اطرافیان هستند.

 پناهگیری دانش‌آموزان در راهرو:این گروه از دانش‌آموزان به کنار دیوارهای داخلی و دور از پنجره‌ها و شیشه‌ها می‌روند، سپس کنار دیوار نشسته و سر و گردن خود را تا حد امکان با کیف، کتاب یا دست می‌پوشانند

.

- پناهگیری دانش‌آموزان در آزمایشگاه:این گروه از دانش‌آموزان زیر میزهای آزمایشگاه و یا در گوشه دیوار و به دور از مواد و مایعات قابل احتراق، سمی و قفسه‌های نگهداری آنها پناه می‌گیرند.

 پناهگیری دانش‌آموزان در کتابخانه: این گروه از دانش‌آموزان از قفسه‌های کتاب دور می‌شوند و در جای مناسبی مانند زیر میز یا گوشه دیوار داخلی پناهگیری می‌کنند.

 پناهگیری دانش‌آموزان در حیاط مدرسه:این گروه از دانش‌آموزان از وسایل ورزشی نصب شده، میله‌های پرچم، دیوارها، ساختمان مدرسه و ساختمان‌های مرتفع مشرف به حیاط مدرسه فاصله می‌گیرند و در محل‌های تعیین شده قبلی در حیاط مدرسه می‌نشینند و مراقب خود و دوستانشان هستند.

اقدامات برای ایمن‌سازی مدارس

توصیه شده است مدیر مدرسه با هماهنگی وزارت آموزش و پرورش، ساختمان مدرسه خود را برای خسارت‌های ناشی از آتش‌سوزی و زلزله در اسرع وقت بیمه کند؛ در عین حال، خود نیز تحت پوشش بیمه مسئولیت مدیران مراکز آموزشی قرار گیرد و معاونین و معلمان داوطلبی که عضو گروه قرمز (آتش‌نشانی و نجات) هستند، نیز باید تحت پوشش بیمه‌های قرار گیرند.

*ایمن‌سازی غیر‌سازه‌ای

ایمنی‌سازی غیرسازه‌ای در ساختمانی که از لحاظ سازه‌ای مقاوم است، اهمیت بسیاری دارد، زیرا که در این نوع ساختمان‌ها، وقوع زلزله احتمالاً باعث صدمات جزئی می‌شود اما پرتاب و شکستن وسایل و واژگونی و سقوط اجسام سنگین باعث آسیب رساندن به دانش‌آموزان و کارکنان مدرسه می‌شود. بنابر این رعایت نکات زیر ضروری و مهم است:

- برای جلوگیری از ریزیش احتمالی شیشه‌ها بر روی آنها سلفون‌های مخصوص چسبانده شوند.

- تمامی درهای خروجی کلاس‌ها، آزمایشگاه و سایر اماکن باید به سمت بیرون باز شوند.

- در صورتی که بالای درِ کلاس‌ها کتیبه شیشه‌ای قرار دارد، جایگزین مناسبی برای آنها در نظر گرفته شود، زیرا شکستن و فرو ریختن این شیشه‌ها هنگام وقوع زلزله می‌تواند به دانش‌آموزان و کارکنان آسیب رساند.

- در آزمایشگاه، مواد شیمیایی، سمی یا قابل احتراق تا حد امکان در جای خود محکم باشد و باید در داخل قفسه‌های قفل‌دار و طبقات پایین‌تر قرار داده شوند.

- در کلاس‌ها، آزمایشگاه و کتابخانه چراغ‌های آویز، تابلوها،  تخته‌های سیاه، کمدها و قفسه‌ها در جای خود با بست‌های مناسب، محکم شوند.

- کلید، پریز و سیم‌‌کشی‌های برق، لوله‌کشی‌های گاز، آب و شیرهای اصلی آنها بررسی و نواقص احتمالی توسط متخصصین برطرف شود.

- در صورت امکان بهتر است آزمایشگاه دو درِ خروجی به سمت بیرون داشته باشد.

- رایانه‌ها، دستگاه‌های چاپ و تکثیر و نظایر آن با بست‌های مناسب محکم شوند.

- قفل و دستگیره درها کاملاً بررسی شود و از سالم بودن عملکرد آنها اطمینان حاصل شود، زیرا در صورت خرابی دستگیره و قفل در، ممکن است بر اثر زلزله و تکان‌های شدید، درها قفل شوند.

- در مسیرهای خروج و محل نشستن دانش‌آموزان در راهرو از نصب تابلوهای سنگین، آینه و غیره پرهیز شود.

- میز و نیمکت دانش‌آموزان تا حد امکان از کنار پنجره فاصله داشته باشند.

- پنجر‌ه‌های مدرسه (به ویژه در طبقه همکف) نباید دارای حفاظ ثابت باشند.

-تهیه نقشه شناسایی مدرسه و مشخص کردن مسیرهای خروج اضطراری

در این نقشه باید محل کلاس‌های هر طبقه، راه‌پله‌ها، مسیرهای خروجی و مکان‌هایی مانند آزمایشگاه، کتابخانه و ... کاملاً‌ مشخص شوند. این نقشه‌ها باید ساده و قابل فهم برای همه افراد باشند. نقشه ساختمان مدرسه باید در هر یک از کلاس‌ها در محل‌های قابل رویت باشد و بهتر است علاوه بر نقشه هر طبقه، نقشه کل مدرسه نیز تهیه و در طبقه همکف نصب شود.

باز کردن مسیرهای خروج اضطراری

مسیرهای خروجی باید با راهنما، فلش‌ها و یا نوارهای شبرنگ در نواحی تاریک مشخص شوند و تمامی راهروها، راه‌پله‌ها و راه‌های خروجی از وسایل غیر ضروری مانند گلدان، سطل زباله و غیره که ممکن است پس از زلزله راه خروج را مسدود نمایند، خالی شوند؛ در زمان حضور دانش‌آموزان در مدرسه، از قفل کردن درهای ورود و خروج ساختمان مدرسه اکیداً خوداری شود.

سیستم اعلام و اطفای حریق در مدرسه

مدیر مدرسه باید با هماهنگی با نزدیکترین ایستگاه آتش‌نشانی و بر اساس تعداد طبقات، افراد و مکان‌های مورد استفاده مانند: آزمایشگاه، کتابخانه و ... کپسول‌های اطفای حریق را تهیه و آن را در محلی قابل دسترس قرار دهد، بر اساس تاریخ مندرج بر روی کپسولها نسبت به شارژ مستمر آنها اقدام نماید؛ بدیهی است که مدیران مدارس باید تا حد امکان ساختمان‌ مدرسه خود را به سیستم اعلام حریق ( شامل سنسورهای حرارتی، دود و همچنین تابلوی کنترل) مجهز کنند و تابلوی اصلی اعلام حریق در محلی مناسب نصب شود.

تهیه جعبه‌های کمک‌های اولیه و وسایل امدادی

به گزارش فارس،‌ ضروری است جعبه، کمک‌های اولیه برای مدرسه به تعداد کافی تهیه شود و در پایان هر فصل وسایل داخل آن بازبینی و در صورت نیاز، وسایل و داروهای آن مجدداً تهیه شود.

توصیه می‌شود علاوه بر جعبه‌های کمک‌های اولیه، وسایل امدادی دیگر مانند چراغ‌قوه، دستکش و کلاه مقاوم، عینک ایمنی، طناب مخصوص،‌ رادیو، سوت، تبر، دیلم و ... برای مدرسه تهیه شود تا افراد و کادر آموزشی مدرسه که قبلاً آموزش‌های لازم را دیده‌اند، بتوانند در موقع لزوم با رعایت کلیه جوانب ایمنی از آنها استفاده کنند.

تهیه فهرستی ازنزدیکترین مراکز امدادی

ضروری است مدیران مدارس، بر اساس مکان مدرسه نزدیکترین مراکز درمانی و اورژانس، ایستگاه‌های آتش نشانی و نیروی انتظامی را شناسایی کنند و شماره‌های تماس آنها را علاوه بر ذخیره‌سازی بر روی تلفن همراه خود و معاونین مدرسه، بر روی تابلویی در دفتر مدرسه، طبقه همکف و اتاق سرایداری مدرسه نصب کنند.

مشخص کردن محل چاه‌ها در حیاط مدرسه

در صورت وجود چاه آب یا فاضلاب در حیاط مدرسه، ضروری است محل آن با علامت رنگی مشخص و محل تجمع دانش‌آموزان در فضای باز برای بعد از انجام مانور یا زلزله واقعی به دور از آن محل تعیین شود.

مشخص نمودن اماکن خطرناک برای دانش‌آموزان

اماکن خطرناک مانند پنجره‌ها، دیوارهای خارجی ساختمان مدارس و ... برای دانش‌آموزان معرفی و علامت‌گذاری شوند.

مشخص کردن محل تجمع دانش‌آموزان بعد از زلزله یا انجام مانور

محدوده‌ای ترجیحاً مستطیلی شکل به عنوان محل ایمن بعد از وقوع زلزله برای تجمع دانش‌آموزان بعد از انجام مانور، در حیاط مدرسه در نظر گرفته شود؛ توصیه می‌شود هر یک از ضلع‌های این مستطیل، به اندازه حداقل یک سوم ارتفاع ساختمان مجاور و مشرف به حیاط مدرسه از آن ضلع فاصله داشته باشد.

ذخیره‌سازی آب

به منظور ذخیره‌ آب برای بعد از وقوع زلزله باید از تانکرهای بزرگ آب استفاده و سعی شود آنها به تعداد کافی و در جاهای مناسب و ایمن تعبیه و چند بار در سال آب آنها تعویض شوند.

مناسب بودن درِ ورودی و سر درِ حیاط مدرسه

درِ ورودی حیاط مدرسه باید از نظر ارتفاع و عرض برای ورود و خروج ماشین‌های آتش‌نشانی و امدادی در زمان حادثه مناسب باشد زیرا که گاهی کوتاه بودن سر درِ حیاط مدرسه مانع عبور ماشین‌های امدادی می‌شود و خسارت‌های جبران ناپذیری برای مدرسه دارد